Tegenwoordig groeien de meeste jongeren op met computers, smartphones en tablets. De samenleving waarin jongeren deelnemen is door technologische ontwikkelingen in rap tempo aan het digitaliseren. Als gevolg van deze digitalisering is het onderscheid tussen de offline en de online maatschappij steeds meer aan het vervagen. Hoe je als docent jongeren hierbij kan helpen, bespraken wij met Marlies Blauw (docent bij ROC Noorderpoort in Groningen) en Jaap van Gils (aanvoerder van de werkgroep Digitaal Burgerschap van saMBO-ICT*)
Wat is digitaal burgerschap?
Jaap: Bij burgerschapsvorming leren studenten vooral hoe je moet omgaan met jezelf en met de maatschappij. Omdat de maatschappij zich steeds meer online afspeelt, is digitaal burgerschap in het leven geroepen. Er valt veel onder digitaal burgerschap. Van het omgaan met de digitale overheid, bewust zijn van je digitale aanwezigheid op het internet en sociale media, tot de werking van een zoekmachine of filterbubbel. Kortom: alles wat je online doet.
Marlies: Bij digitaal burgerschap draait het er niet alleen om dat studenten digitaal vaardig zijn, maar dat zij ook een kritisch blik en houding kunnen aannemen in een maatschappij die steeds verder digitaliseert met daarbij het vermogen te kunnen reflecteren op eigen handelen.
Waarom zijn digitale burgers nodig?
Jaap: Het is noodzakelijk dat burgers bewust zijn van het feit dat digitale technologie je wereldbeeld kan vervormen en misbruik van je kan maken. Maar er is natuurlijk ook een andere kant. Als je weet hoe je met digitale diensten om moet gaan, kunnen deze je leven een stuk gemakkelijker maken. Want als je bijvoorbeeld niet weet hoe je een DigiD moet aanvragen, dan mis je gewoon dingen in het leven. Helaas zijn het vaak de kwetsbare en laagopgeleide burgers die niet meekomen in de digitale samenleving.
Marlies: Ik merk dat sommige studenten onvoldoende kennis hebben over digitale regelingen waar ze gebruik van kunnen maken. Zo sprak ik eens een studente die niet wist dat je op het mbo recht hebt op studiefinanciering. Ze dacht dat studiefinanciering voor iedereen was afgeschaft. Ik heb haar toen uitgelegd dat de meeste mbo-studenten nog steeds recht hebben op een basisbeurs. . Ze heeft toen via de website van DUO de informatie verder opgezocht en haar studiefinanciering aangevraagd.
Wat doet Noorderpoort op het gebied van digitaal burgerschap?
Marlies: We hebben een lessenreeks Digitaal burgerschap. We besteden één periode van tien weken in een schooljaar aandacht aan deze lessenreeks. De lessenserie bestaat uit een les over nepnieuws, twee lessen met de module Bijbaan van het lesprogramma Doe je digiding!, een les over algoritmes en een les over kunstmatige intelligentie. De lessenreeks bestaat uit acht inhoudelijke lessen en een praktische les waarin de studenten zelf daadwerkelijk aan de slag gaan door bijvoorbeeld een robotje te programmeren of zelf nepnieuws te maken.
Digitaal burgerschap en het vmbo?
Jaap: Ik denk dat ook op het vmbo goed aandacht kan worden besteed aan het bewust omgaan met online media. Daar kun je volgens mij niet vroeg genoeg mee beginnen. Kinderen komen steeds eerder in aanraking met online media, dus wat mij betreft zou er op de basisschool al gestart moeten worden met digitaal burgerschap. Zeker als het gaat om online gedragsregels bijvoorbeeld bij het gebruik van social media. Je hebt bovendien handige tools om gesprekken over dit soort zaken te voeren in klas.
Marlies: Je kunt op verschillende manieren aandacht besteden aan digitaal burgerschap. Dit kan iedere school, zowel vmbo als mbo, voor zichzelf bepalen.
Hoe draagt Doe je digiding! bij aan digitaal burgerschap?
Marlies: We waren op zoek naar een lesprogramma om onderwerpen zoals belastingaangifte of DigiD op een leuke manier aan te kunnen bieden. Toen we het lesprogramma zagen kwamen we direct tot de conclusie dat Doe je digiding! goed past binnen onze lessenserie, zeker omdat we het ook online aanbieden. Ik vind het een goed lesprogramma. Om goed aan te sluiten bij de belevingswereld van de jongeren kun je als docent het lesprogramma gebruiken als middel om met de studenten in gesprek te gaan over hun ervaringen met de digitale overheid.
Jaap: Je weg vinden in de digitale overheid en er mee aan de slag gaan is een van de onderdelen binnen Digitaal burgerschap. In die zin past Doe je digiding! naadloos in wat wij willen bereiken.
Tips!
Marlies: Als je aan het werkt wilt met Doe je digiding! is het verstandig om eerst zelf de modules te maken. Zoek vooraf uit hoe je de modules online of fysiek in je les wilt gaan gebruiken. Zorg ervoor dat je voorafgaand aan de les de inloggegevens van de studenten op orde hebt
Jaap:
Tip 1: Bekijk welke stappen jij als school kan zetten in de online publicatie van digitaal burgerschap. Je vindt er lessen waar je bij burgerschap of Nederlands direct mee aan de slag kan.
Tip 2: Bespreek in je team in welke vakken je digitaal burgerschap terug kan laten komen. Dat kan naast burgerschap of Nederlands ook bij een praktijkvak, waar je ook met digitalisering te maken hebt.
Tip 3: Als je van een lesmethode gebruik maakt, kies dan een lesmethode die voldoende aandacht besteedt aan digitaal burgerschap.
*saMBO-ICT is een organisatie van en voor alle mbo-scholen en heeft sterke banden met de MBO- Raad, Kennisnet en SURF
