Jongeren krijgen vanaf hun 14e te maken met digitale diensten van overheidsorganisaties. Van een identiteitskaart of rijbewijs tot loonheffing, zorgtoeslag en studiefinanciering. Maar hoe ervaren jongeren het regelen van deze digitale overheidszaken eigenlijk? Om hier achter te komen spraken wij vier mbo-studenten van ROC Midden Nederland: Marina Binnendijk (18 jaar), Selina de Laat (22 jaar), Max Ietswaard (21 jaar) en Jamie Hoogeveen (19 jaar). Hoe wisten zij wat ze moesten regelen? Hebben zij hulp gehad? En wat kunnen overheidsorganisaties volgens hen doen om dienstverlening makkelijker te maken?
Wat zijn jullie ervaringen met de digitale overheid?
Max: ‘Bij de digitale overheid denk ik meteen aan de Belastingdienst. Ik heb vanaf mijn 16e verschillende bijbaantjes gehad, waardoor ik altijd goed in de gaten moest houden bij welke werkgever ik loonheffingskorting liet toepassen. Sommige jongeren zetten bij twee baantjes hun loonheffingskorting aan, waardoor ze later ineens 1000 euro moeten terugbetalen. Ik heb ervoor gekozen om bij al mijn baantjes loonheffing te betalen, waardoor ik jaarlijks mijn teveel betaalde loonheffing kan terugvragen via de Belastingdienst. Een soort spaarpotje dus.’
Selina: ‘Ik vind het terugvragen van loonheffing via de website van de Belastingdienst altijd erg moeilijk. Het zijn veel vragen die moeilijk zijn geformuleerd. Toen ik uit huis ging, wist ik bijvoorbeeld niet goed wat ik wel of niet moest aanvinken. Als 18-jarige is dat moeilijk te begrijpen.’
Marina: ‘Ook het regelen van studiefinanciering vond ik best lastig. Met de basisbeurs had ik weinig moeite, maar het aanvragen van mijn aanvullende beurs en studentenreisproduct vond ik echt ingewikkeld. Ik ken zelfs jongeren die hierdoor geen studentenreisproduct hebben aangevraagd terwijl ze daar wel recht op hebben.’
Als je 18 wordt, komt er veel op je af. Hoe wisten jullie wat je moest regelen toen je 18 werd?
Marina: ‘In sommige gemeenten ontvangen jongeren informatie van de gemeente als ze 18 jaar worden, maar zo’n brief heb ik niet ontvangen. Onze school (ROC Midden Nederland) heeft een speciale website voor studenten ontwikkeld: Check it. Daar heb ik veel informatie gevonden over wat ik moest regelen. Ook heb ik tijdens mijn stage bij een bewindvoerder veel kennis opgedaan. Zij attendeerden mij er ook op dat ik rond mijn 18e verjaardag allerlei dingen moest gaan regelen. Anders had ik het niet geweten.’
Selina: ‘Ik kreeg een paar maanden voordat ik 18 jaar werd een brief van de Belastingdienst en DUO over wat ik allemaal moest regelen. Dat was wel handig.’
Max: ‘Die brief heb ik ook gehad. Ook mijn ouders kregen een brief zodat ze wisten wat ik moest regelen. Hierdoor was ik dus goed geïnformeerd en kwam ik niet voor verrassingen te staan.’
Marina: ‘Voor mij kwam de brief van DUO en de Belastingdienst eigenlijk te vroeg. Ik was nog helemaal niet bezig met wat ik moest regelen waardoor de brief op een stapel terecht is gekomen. Ik zou het fijner vinden om een mail te krijgen op het moment dat je echt bijna 18 jaar bent.’
Hebben jullie je digitale regelzaken zelf geregeld of heb je hulp gekregen?
Jamie: ‘Ik heb veel hulp van mijn ouders gekregen, anders was ik er zelf echt niet uitgekomen. Mijn ouders hebben mijn digitale overheidszaken samen met mij geregeld, zodat ik kon zien hoe het moest. Ik regel nu alles zelf, mijn ouders hebben me goed op weg geholpen.’
Selina: ‘Ik heb veel zelf gedaan. En voor sommige dingen heb ik hulp gekregen van mijn schoonvader. Hij is salarisadministrateur en weet gelukkig veel van die regelzaken.’
Max: ‘Mijn moeder helpt me meestal met mijn digitale regelzaken. Omdat de websites van de overheid vaak ingewikkeld zijn, ‘vertaalt’ ze die voor mij, zodat ik het begrijp en het later zelf kan doen.’
Wat zouden overheidsorganisaties kunnen doen om hun dienstverlening makkelijker te maken voor jongeren?
Selina: ‘Teksten op websites van de overheid zijn vaak heel ingewikkeld. Het zou fijn zijn als alles wat meer in Jip- en Janneke-taal zou worden geschreven.’
Jamie: ‘Mee eens. Ik vind websites van de overheid vaak onduidelijk. Je merkt dat de teksten niet gericht zijn op jongeren, waardoor het voor mij vaak moeilijk is om te achterhalen wat bepaalde woorden nu precies voor ons betekenen. Ik wist bijvoorbeeld niet of ik als inwonende student een fiscaal partner heb.’
Marina: ‘Ik maak ook wel eens gebruik van de online ‘checklist 18 jaar worden’ van de Rijksoverheid. Die website zou een stuk gebruiksvriendelijker zijn als hij minder tekst zou bevatten en er visueel aantrekkelijker uit zou zien. Veel jongeren gaan hierdoor liever naar andere websites die er aantrekkelijker uitzien, maar die niet altijd betrouwbare en actuele informatie bevatten. Dat is zonde.’
Jamie: ‘Overheidsorganisaties hebben vaak wel jongerenpanels waarin jongeren zitten die mee mogen denken over de overheidswebsites en -apps. Maar vaak zijn dat wat oudere of hoger opgeleide jongeren. Als ze jongeren zouden vragen die er nog helemaal geen kennis van hebben, bijvoorbeeld brugklassers, zou dat veel meer informatie opleveren over wat er moeilijk is op de sites en apps.
Wat zouden overheidsorganisaties kunnen doen om jongeren die er niet uitkomen te helpen?
Marina: ‘Omdat de meeste jongeren overdag op school of aan het werk zijn, zou het mooi zijn als er bijvoorbeeld van 17.00 – 20.00 uur een chatmogelijkheid zou zijn waar jongeren al hun vragen kunnen stellen. Of bijvoorbeeld een chatbot die de meeste vragen kan beantwoorden en ook aangeeft wie je kunt benaderen als je een complexere vraag hebt.’
Selina: ‘Er zou ook meer voorlichting op scholen moeten zijn voor jongeren over de digitale regelzaken bij 18 jaar worden. Als je op school leert waar je recht op hebt en waar je welke zaken moet regelen, kun je volgens mij een heleboel problemen voorkomen.’
Max: ‘Omdat er ook jongeren zijn die vroegtijdig hun school verlaten en aan het werk gaan, denk ik dat werkgevers hun werknemers ook actief moeten attenderen op wat ze moeten regelen. Dat is in het belang van de werkgever zelf én van de werknemers.’
Marina, Selina, Jamie en Max in gesprek met overheidsorganisaties en dagvoorzitter Inge Diepman tijdens de Digisterkerdag 2024.
Samen in gesprek
Marina, Selina, Jamie en Max deden tijdens de Digisterkerdag 2024 mee aan een panelgesprek met DUO, de Belastingdienst en de gemeente Oosterhout. Door samen in gesprek te gaan voelen jongeren zich serieus genomen in hun ervaringen met diverse digitale regelzaken. En door te horen waar jongeren tegenaanlopen en wat ze nodig hebben, kunnen overheidsorganisaties hun dienstverlening en ondersteuning beter afstemmen. Een mooie win-win situatie!
