Op het Koning Willem I College in ‘s-Hertogenbosch wordt binnen de opleiding Sociaal werker al jaren aandacht besteed aan digitale overheidszaken. Aan de hand van Doe je digiding! leren studenten om hun eigen digitale overheidszaken goed te regelen, maar ook om hier later als sociaal werker andere mensen bij te kunnen ondersteunen. Wij gingen in gesprek met docenten Claudia Beulen en Nataly Mendes Brazao- Poutsma over hoe je studenten kunt informeren én op weg kunt helpen in een ingewikkeld digitaal overheidslandschap.
Rechten en plichten
Nataly: ‘Claudia en ik geven o.a. het vak ‘Mens, Arbeid en Financiën’ aan mbo niveau 4-studenten van de opleiding Sociaal werker. In mijn lessen merk ik dat er veel onwetendheid is als het gaat over de digitale overheid. Ik kom soms studenten tegen die niet weten waarvoor ze hun DigiD eigenlijk nodig hebben en er erg slordig mee omgaan. Ook zijn studenten zich vaak niet bewust van hun rechten en plichten. Zo weten jongeren in het mbo geregeld niet dat ze recht hebben op een studentenreisproduct of zorgtoeslag of dat een eigen zorgverzekering vanaf 18 jaar verplicht is. Sommige jongeren krijgen hierbij hulp van hun ouders, maar helaas niet alle jongeren.’
“Inschrijven voor een opleiding, studiefinanciering aanvragen, loonheffing terugvragen, zorgverzekering regelen, zorgtoeslag aanvragen: studenten hebben vaak geen idee waar ze moeten beginnen.”
Claudia Beulen (mbo-docent)
Claudia: ‘Ik zie inderdaad ook grote verschillen tussen de studenten, omdat de thuissituatie bij iedereen anders is. Laatst zei een student dat de boekhouder van haar vader alles voor haar regelde, maar vaker zie ik dat studenten geen hulp vanuit huis kunnen krijgen en het dus allemaal zelf moeten regelen. Inschrijven voor een opleiding, studiefinanciering aanvragen, loonheffing terugvragen, zorgverzekering regelen, zorgtoeslag aanvragen: studenten hebben vaak geen idee waar ze moeten beginnen. Al deze zaken moeten ze via verschillende overheidsorganisaties op verschillende websites regelen. Dat is voor veel jongeren niet te overzien.’
Financiële problemen
Nataly: ‘Zo komen studenten soms in de problemen omdat ze niet hebben begrepen dat studiefinanciering er is om o.a. je schoolgeld mee te betalen. Hetzelfde zie ik ook gebeuren bij zorgtoeslag. Deze is vaak al op als de zorgpremie aan het einde van de maand moet worden betaald. Ik zie echter ook studenten die wel weten dat zorgtoeslag bedoeld is om je zorgpremie mee te betalen, maar die toch de keuze maken om hun zorgtoeslag te gebruiken voor iets anders. Die verantwoordelijkheid kunnen ze dan duidelijk nog niet goed aan.’
Feiten en fabels
Claudia: ‘Ik hoor in mijn lessen regelmatig feiten én fabels voorbij komen. Zo zie ik bijvoorbeeld dat studenten hun vraag over studiefinanciering googelen en enkel de resultatenpagina bekijken. Ze lezen dan dus alleen de korte stukjes tekst die Google laat zien, zonder verder te klikken op de desbetreffende websites. Op die manier kan er onjuiste beeldvorming ontstaan.’
Nataly: ‘Mijn studenten horen ook vaak van elkaar wat ze moeten regelen, bijvoorbeeld via WhatsApp-groepen en andere sociale media zoals TikTok. Soms klopt deze informatie, maar geregeld ook niet. Dit zorgt voor verwarring en het niet- of verkeerd gebruiken van regelingen die er juist voor jongeren zijn.’
Claudia: ‘Zo zijn er ouders die vanwege de toeslagenaffaire tegen hun kinderen zeggen dat ze maar geen gebruik moeten maken van toeslagen, omdat ze het geld later misschien terug moeten betalen. Dat is natuurlijk enorm zonde.’
Nataly: ‘Daarom zou het mooi zijn als er bijvoorbeeld vanuit de gemeente meer aandacht komt voor het goed informeren van jongeren die bijna 18 jaar worden. Daarmee voorkom je dat jongeren via via verkeerde informatie ontvangen, en daarmee niet goed op de hoogte zijn van wat ze moeten regelen. De gemeente zou o.a. op scholen informatie kunnen geven zodat studenten en ouders meer overzicht krijgen én weten waar ze terecht kunnen voor hulp.’
“Mijn studenten horen vaak van elkaar wat ze moeten regelen, bijvoorbeeld via WhatsApp-groepen en andere sociale media zoals TikTok. Soms klopt deze informatie, maar geregeld ook niet.”
Nataly Mendes Brazao- Poutsma (mbo-docent)
Navigeren op websites
Nataly: ‘Ik merk dat jongeren bij het zoeken naar informatie op een website vaak vastlopen. Als ik de studenten in mijn klas bijvoorbeeld vraag om op de website van de Belastingdienst informatie over toeslagen op te zoeken en een proefberekening te maken, merk ik dat ze soms in paniek raken. ‘Wat moet ik doen? Waar moet ik zoeken? Wat moet ik intypen?’ Ze hebben niet het geduld om na te denken over hoe ze door een website moeten navigeren om bij de juiste informatie te komen.’
Claudia: ‘Ik merk bijvoorbeeld ook dat ze het concept ‘menu’ niet kennen. Ze weten dan niet dat je daar op kunt klikken om vervolgens naar een categorie of subcategorie te gaan. Wat voor ons dus heel logisch lijkt, is voor veel jongeren niet zo logisch.’
Nataly: ‘Het is belangrijk om studenten te laten oefenen met het zoeken naar betrouwbare informatie op overheidswebsites. Om ze hierbij op weg te helpen, maken we bij eerstejaarsstudenten gebruik van het lesprogramma Doe je digiding! Ik merk dat studenten het leuk vinden om de modules te doorlopen. Ze zijn heel afwisselend en interactief. De video’s en visuele opdrachten behandel ik vaak klassikaal. Hierdoor ontstaan er vaak mooie gesprekken en kom je erachter welke vragen er echt in de klas spelen.’
Sociaal werker van de toekomst
Claudia: ‘We geven de lessen Doe je digiding! omdat wij sociaal werkers opleiden die uiteindelijk ook andere mensen moeten kunnen helpen. Met dit lesprogramma kunnen we op een laagdrempelige manier beginnen bij hun eigen leefwereld. Ze leren hoe ze hun digitale overheidszaken moeten regelen en hoe ze andere mensen kunnen ondersteunen bij vragen rondom wonen, werk en geld.
Waar het in onze lessen ook om gaat is dat we laten merken dat je je niet hoeft te schamen als je het niet weet. Onze boodschap is: hobbel nooit onwetend verder, want dan is de schade soms niet te overzien. Er is altijd ergens hulp, je kunt informatie opzoeken en je kunt er samen over praten. Veel studenten krijgen van huis uit mee dat je niet over geld praat. Als wij het taboe rondom geld en digitale overheidszaken kunnen wegnemen, dan is onze missie geslaagd.’
