Ter gelegenheid van het vijfjarig jubileum van het lesprogramma ‘Doe je digiding! – Jongeren en de digitale overheid’ hebben we een aantal enthousiaste en ervaren professionals uit onderwijs, welzijn en bibliotheekwerk uitgenodigd om Vriend te worden van Doe je digiding! Deze betrokkenen maken al meerdere jaren gebruik van het lesprogramma en hebben zich ingezet om jongeren te ondersteunen bij het regelen van hun digitale (overheids)zaken. In dit artikel stellen we met trots de Vrienden van Doe je digiding! voor en delen we hun inzichten over het belang van digitale vaardigheden voor jongeren en waarom zij Doe je digiding! een warm hart toedragen.
- Moira Rijks, budgetcoach en trainer bij welzijnsorganisatie Zaffier in de regio Alkmaar
- Claudia Beulen, docent Zorg & Welzijn en projectcoördinator Geldwijzer aan het Koning Willem I College in ’s Hertogenbosch.
- Celine Jussen, Programmaleider Basisvaardigheden bij Bibliotheek Kerkrade e.o.
- Maartje Das, docent economie aan Mill Hill College in Goirle
- Petra Holstein, LOB’er en rekendocent Beveiliging en Handhaving bij DCTerra in Assen, tevens DigiCoach
- Francis Gremmen, voorheen docent/decaan Praktijkonderwijs, nu Regionaal Projectleider Jongerenaanpak Noordoost Brabant Werkt
- Jaap van Gils, Beleidsmedewerker Burgerschap bij Techniek College Rotterdam en Adviseur Burgerschap bij het Expertisepunt Burgerschap mbo
Wat zijn volgens jullie de grootste uitdagingen voor jongeren bij het gebruik van digitale overheidsdiensten?
Claudia: ‘Jongeren ervaren veel uitdagingen bij het gebruik van overheidsdiensten. Er zijn veel verschillende portalen voor verschillende diensten, je hebt een referentiekader nodig van alle soorten diensten die de overheid aanbiedt en de uitvoerders die daarbij horen om daar de logica van in te zien. Maar dit referentiekader ontbreekt, waardoor het aanbod voor jongeren onoverzichtelijk is. Daarnaast gaan de wijzigingen snel, bijvoorbeeld de manier van inloggen, dus als je sommige diensten niet vaak gebruikt, loop je achter de feiten aan.’
Francis: ‘Het is voor jongeren inderdaad een grote uitdaging om de weg te vinden in de digitale ‘reis’ naar bepaalde sites. Maar ook het taalgebruik en de moeilijke termen zijn voor veel jongeren een uitdaging. Soms is niet duidelijk wat er met bepaalde termen en zinnen bedoeld wordt. Daarnaast is weten wat en hoe iets aangevraagd moet en kan worden lastig. Dat je het ontvangen van mailtjes moet aanzetten en dan meldingen kunt krijgen, is voor veel jongeren nieuw. Vervolgens moeten ze dan ook de mail lezen en acties ondernemen wat voor velen een uitdaging is. Niet alleen voor jongeren in het praktijkonderwijs, maar voor alle jongeren.’
Maartje: ‘De grootste uitdaging voor jongeren bij het gebruik van digitale overheidsdiensten zit hem vooral in het bijhouden van alle mails die ze ontvangen. Hoofdzaken van bijzaken onderscheiden is een vaardigheid die ze vaak op hun 18e nog niet voldoende ontwikkeld hebben. Het is makkelijk om de mails aan te klikken en er vervolgens niets mee te doen. Zeker als ze niet meteen begrijpen wat er van hen verwacht wordt.’
Jaap: ‘Voor iemand die de overheid niet kent, is het een gebied waar je direct bij eerste aanraking de bomen door het bos niet ziet. Het idee bestaat dat alle online diensten bijdragen aan toegankelijkheid en helderheid. Maar zonder begeleiding is dat helaas voor veel van onze jongeren niet vanzelfsprekend.’
Waarom vinden jullie het belangrijk dat jongeren kennismaken met de digitale overheid en leren hoe ze deze kunnen gebruiken?
Moira: ‘De digitale overheid is een belangrijk onderdeel van alle aanvragen en communicatie met de overheid. Zodra jongeren aan het werk gaan, is het bijvoorbeeld belangrijk dat zij een DigiD hebben.’
Céline: ‘Wij leven in een maatschappij die steeds digitaler wordt. Door jongeren bekend te maken met digitale overheidsdiensten, bereiden we hen voor op hun verantwoordelijkheden richting volwassenheid en zorgen we dat ze zelfredzamer kunnen deelnemen aan de maatschappij. Daarnaast groeit niet iedere jongere op in een gezin of omgeving waar digitale vaardigheden vanzelfsprekend worden aangeleerd. Door jongeren mee te nemen in de digitale overheid zorg je ervoor dat iedereen toegang krijgt tot deze informatie ongeacht achtergrond of middelen.’
Maartje: ‘Vanaf de 18e verjaardag wordt van jongeren verwacht dat ze zelfstandig hun financiële, digitale zaken kunnen regelen, ouders kunnen van de één op de andere dag niet meer meekijken en niet elke jongere begrijpt meteen wat er van ze wordt verwacht. Als je dan ook niet gewend bent om hulp te vragen aan je ouders of aan anderen, ga je zaken onbedoeld over het hoofd zien. Hierdoor kunnen problemen ontstaan die we aan de voorkant hadden kunnen voorkomen door meer tijd in de voorbereiding te steken.’
Francis: ‘Als jongeren bijvoorbeeld niet weten dat ze recht hebben op zorgtoeslag of loonheffing kunnen terugvragen, dan lopen die jongeren geld mis waar ze wel recht op hebben. Daarom is het zo belangrijk dat leren werken met de digitale overheid op alle scholen een onderdeel wordt in het lesaanbod. Uiteraard met een aanbod dat aansluit op het niveau van de jongeren.’
Claudia: ‘Digitale en financiële geletterdheid zijn in de complexe moderne wereld cruciale competenties om jezelf staande te houden en ruimte over te houden om jezelf te ontwikkelen. Als je op deze competenties struikelt, belemmert dit ook het groeien in het onderwijs of van jou als mens.’
Welke rol zien jullie voor jezelf of jullie organisatie weggelegd in het versterken van de digitale vaardigheden van jongeren?
Jaap: ‘Het onderwijs speelt een cruciale rol op het moment dat wij als maatschappij gelijke kansen willen bieden aan elke jongere. Onderwijs is er ook om op te leiden tot participerende en kritische burger: dat kan alleen als je snapt hoe de (online) wereld werkt, ook die van de overheid.’
Francis: ‘In de 30 jaar dat ik docent/decaan was op het praktijkonderwijs was mijn rol vooral dat ik in mijn lesaanbod de lesmodules van Doe je Digiding! behandelde. Zo kregen alle leerlingen een kennismaking met hoe de digitale overheid werkt en waarvoor ze daar terecht kunnen. Ook heb ik er mede voor gezorgd dat de lesmodules Doe je digiding! verankerd werden in het curriculum van LOB/Burgerschap op de school. Dus alle docenten op die school geven nu ook de lessen Doe je digiding!’
Petra: ‘Vanuit mijn rol als LOB’er en DigiCoach maak ik jaarplanningen voor het onderwijs waarbij ik het lesprogramma Doe je digiding! integreer in landelijke themaweken, zoals de Week van de Mediawijsheid, de Week van het geld en de Week tegen Eenzaamheid. Ook probeer ik bij andere vakken verbindingen te maken met digitale vaardigheden. Meer haakjes creëren zodat er meer begrip ontstaat voor het belang van deze vaardigheden.’
Moira: ‘In mijn rol als Budgetcoach/trainer geef ik workshops aan jongeren waarbij er veel aandacht is voor de digitale overheid. We hebben het bijvoorbeeld over het aanvragen van DigiD, het aanvragen van zorgtoeslag en we nemen ook de checklist van Digidingen-desk mee. Ik bespreek deze onderwerpen ook tijdens individuele coaching gesprekken met jongeren.’
Maartje: ‘Als docent economie kan ik de vaardigheden die nodig zijn om de digitale overheidsdiensten te begrijpen prima linken aan de lesstof. Leerlingen horen en zien veel van elkaar. Het is daarom erg waardevol om als docent aan de slag te gaan met deze vaardigheden. Leerlingen horen van elkaar dat het niet erg is als ze iets niet weten of horen juist hoe anderen bepaalde zaken aanpakken. Zo zullen ze merken dat het met elkaar bespreken helpend kan zijn.’
Céline: ‘De bibliotheek biedt een cruciale rol in het versterken van digitale vaardigheden voor iedereen. Vanuit onze organisatie zoeken wij sterk de samenwerking met partners en scholen binnen de gemeente. Het aanbod van Doe je digiding! zetten wij inmiddels al meer dan 3 jaar in voor onze vmbo-leerlingen. Zij krijgen een gevarieerd aanbod vanuit de lesmodules die wij interactief met hen benaderen en doorlopen. Ons inloopspreekuur Informatiepunt Digitale Overheid is ook ingericht voor jongeren, waardoor wij steeds vaker een hulpvraag kunnen beantwoorden.’
Wat zie je als toegevoegde waarde van het lesprogramma Doe je digiding?
Jaap: ‘Doe je digiding! is superbelangrijk omdat het de docenten kan ontzorgen bij dit thema. Er ligt een goed programma dat in elke klas kan worden behandeld. Veel mbo-scholen maken er gelukkig ook gebruik van.’
Moira: ‘Ik gebruik het lesprogramma als onderdeel van de workshops en het is een goed ondersteunend hulpmiddel bij onze financiële educatie.’
Claudia: ‘Doe je digiding! is interactief en speels. Het biedt veel keuze tussen zelfstandig laten werken of klassikaal behandelen, en is echt geschikt voor alle niveaus op het mbo.’
Petra: ‘Het is op maat voor mijn niveau 2 studenten. Ik kan de thema’s laten aansluiten bij de momenten in het jaar. Zo behandel ik bijvoorbeeld de module zorgverzekering in november als studenten van 18 jaar en ouder kunnen overstappen naar een andere verzekering.’
Francis: ‘Je kunt binnen Doe je digiding! de lesmodules kiezen die passen bij de doelgroep/ leeftijd waar je les aan geeft. Doe je digiding! kent verschillende variaties, aangepast aan het niveau van de jongeren. Het materiaal is getest in de praktijk, om zo te monitoren of de inhoud aansluit bij de belevingswereld, maar ook of de leerlingen het ‘snappen’. Er wordt veel gebruik gemaakt van filmpjes van leeftijdsgenoten, wat de leerlingen een goed beeld geeft! En het is ook van toegevoegde waarde dat de lesmodules gratis zijn voor scholen.’
Heb je een voorbeeld waaruit blijkt dat Doe je digiding! jongeren heeft geholpen bij het vergroten van hun kennis en vaardigheden van de digitale overheid?
Moira: ‘Een jongere liet na een workshop vol trots weten dat hij zorgtoeslag had aangevraagd en loonheffing had teruggevraagd. De teruggave loonheffing was een mooi spaarpotje!’
Claudia: ‘Na de les over identiteitsfraude kwamen er veel verhalen los in de klas over het gebruik en misbruik van identiteitsbewijzen. Veel studenten besloten voortaan toch niet meer hun ID-kaart zomaar uit te lenen aan een jongere broer of zus.’
Jaap: ‘Ik kan mij herinneren dat studenten bij de onderwerpen uit Doe je digiding! standaard zeiden: ‘Dit is pas echt belangrijk, ik heb vandaag iets geleerd waar ik zoveel aan heb.’
Francis: ‘Veel van mijn leerlingen hebben dankzij Doe je digiding! kennisgemaakt met DigiD. Ook herinner ik me een meisje van 19 jaar dat tijdens de lessen leerde over sociale huurwoningen en zich nog dezelfde week had ingeschreven bij een sociale woningcorporatie. Ook heeft een leerling die via belastingteruggave geld terug kreeg van zijn bijbaan, ons getrakteerd om te bedanken dat we dit verteld en uitgelegd hadden.’
Céline: ‘Het grootste compliment blijft dat de workshops Doe je digiding! voor onze vmbo-jeugd altijd direct vol zitten na inschrijving. Jongeren beseffen dat ze bij ons in de bibliotheek informatie kunnen halen die ze verder op weg helpt. Wanneer ze vervolgens na een tijdje terugkomen in de bieb en dan naar je roepen; ‘hey mevrouw, het is gelukt! Ik heb mijn belastinggeld teruggekregen’ dan weet je dat je echt iets voor ze kunt betekenen.’
Bedankt!
We zijn heel blij met de inzet van de Vrienden van Doe je digiding! Hun antwoorden laten zien dat er nog genoeg werk te verzetten is om jongeren beter voor te bereiden op – en te ondersteunen bij – de digitale diensten van de overheid. Daar blijven wij ons de komende tijd samen met hen en andere professionals uit onderwijs, welzijn en bibliotheekwerk vol enthousiasme voor inzetten.
