Van januari 2024 tot juli 2025 werkten bibliotheken, jongerenwerkorganisaties en scholen samen in een pilotproject van Stichting Digisterker. Het doel: jongeren (14–21 jaar) beter voorbereiden op en ondersteunen bij digitale zaken die zij moeten of kunnen regelen met de overheid en andere instanties, zoals banken en verzekeraars. Wij gingen in gesprek met Gabriëlle van Klooster (domeinspecialist jongeren en consulent voortgezet onderwijs bij bibliotheek Theek 5) en Maud Bouwens (jongerenwerker bij Surplus Sociaal Werk, in de gemeente Geertruidenberg) over hun ervaringen en geleerde lessen.
Waarom wilden jullie organisaties meedoen aan het project?
Theek 5: “Eerder hebben we als Theek 5 meegedaan met de pilot ‘Bereik jongeren vanuit het IDO’. Daarin werd duidelijk dat we jongeren het beste in samenwerking met scholen kunnen informeren over digitale regelzaken. Jongeren geven namelijk zelf aan dat ze vinden dat deze informatie op school hoort. Dus een samenwerking met scholen leek een logische volgende stap. We zien in ons werk met jongeren dat zij vaak de weg niet weten bij complexe vragen en dat hun digitale vaardigheden hierbij tekortschieten. Bijvoorbeeld bij het aanvragen van een DigiD: jongeren willen heel snel door de schermen heen; ze drukken op knoppen zonder goed te lezen. Taal en digitaal hangt daarin ook erg samen.”
Surplus: “Het is goed om jongeren informatie mee te geven over digitale regelzaken, informatie die ze hard nodig hebben. Alleen willen de meeste jongeren daar niet in hun vrije tijd over horen. We vonden het goed om in dit project uit te proberen wat werkt als je deze onderwerpen bij jongeren onder de aandacht brengt. Het is ook belangrijk om dat in samenwerking met elkaar te doen.”
Hoe sloten de projectactiviteiten aan op andere activiteiten vanuit jouw organisatie?
Theek 5: “De projectactiviteiten passen goed bij de activiteiten van de Bibliotheek op school. Doordat we met de Bibliotheek op school al op scholen zijn, maakt dat het makkelijker om contact te leggen met de juiste personen binnen de school.”
Surplus:“Wij geven al wel voorlichtingen op scholen of bij ons in het jongerencentrum. Daarnaast zijn we één keer in de week aanwezig op school met een pauzeactiviteit en één keer in de maand met een inloopspreekuur. De projectactiviteiten voor digitale regelzaken sluiten daar goed op aan.”
Hadden jullie al samenwerking met elkaar en met scholen voor voortgezet onderwijs?
Surplus: “Er was al een samenwerking vanuit ons met de bibliotheek, alleen met een andere contactpersoon. We hadden ook al samenwerking met de middelbare school uit de gemeente Geertruidenberg. Daar hadden we contact met de zorgcoördinator. De zorgcoördinator en de mediacoach hebben weer contact gelegd met de vakdocenten bij wie we de workshops mochten verzorgen.”
Theek 5: “De samenwerking met scholen was er al, via de Bibliotheek op school, en ook met schoolbezoeken aan de bibliotheek. Maar nog niet over dit onderwerp.”
Welke activiteiten hebben jullie ondernomen binnen het project gericht op jongeren en de digitale regelzaken?
Theek 5 en Surplus: “We hebben samen verschillende activiteiten ondernomen. We hebben een pizzasessie met jongeren georganiseerd waar we met ze in gesprek gingen over digitale regelzaken en over wat de bibliotheek en het jongerenwerk te bieden hebben. We hebben samen de workshops van Stichting Digisterker gegeven op school. En we hebben een lasergame-activiteit in de bibliotheek georganiseerd met tussendoor een quiz over de bibliotheek. De lasergame-activiteit werd heel goed bezocht. In de pauze van deze activiteit zijn we ook weer in gesprek gegaan met de jongeren, o.a. over digitale regelzaken. We hadden een quiz gemaakt met waar/niet-waarvragen, waarbij de winnaar een zak snoep met medaille kon winnen. Eenvoudig idee, maar het werkte wel heel goed.”
Theek 5: “Daarnaast zijn we vanuit de bibliotheek gestart met informatievoorziening over digitale regelzaken in de schoolbibliotheek op het Dongemond College. En zijn we bezig met het informeren van betrokken medewerkers op scholen, bijvoorbeeld de zorgcoördinator, de mentoren, de decaan en het schoolmaatschappelijk werk.”
Wat waren jullie ervaringen met het verzorgen van de vijf workshops van Stichting Digisterker?
Theek 5: “Ik vond het nuttig om te doen. Het was verbazingwekkend hoeveel moeite jongeren hadden met deze regelzaken. Veel dingen wisten ze nog niet. Zo waren belastingformulieren voor vmbo-3 leerlingen echt heel lastig en waren vwo-5 leerlingen geboeid door het onderwerp veiligheid bij bankzaken. Veel jongeren hadden nog nooit van geldezels gehoord, om maar een onderwerp te noemen.”
Surplus: “Ik vond het geven van de workshops een goede ervaring, ik was benieuwd hoeveel jongeren van de regelzaken af weten. Dat viel me wel tegen.”
Wat waren de reacties van de leerlingen en van de docenten?
Surplus: “De reacties van de leerlingen waren wisselend. De vmbo-leerlingen vonden het invullen van de belastingaangifte nuttig, maar ze vonden het ook saai. De vwo-leerlingen vonden de dingen die ze nog niet wisten heel interessant. En ze zouden de workshops aanraden aan vrienden.”
Theek 5: “De docenten waren heel enthousiast en blij met deze workshops, ze vonden het een nuttige aanvulling op hun lessen. Wij gaven de workshop ‘bijbaan’ tijdens de economieles. Maar er zijn veel vakken en raakvlakken. Laat de school daar zelf in meedenken. Zij weten het beste welk onderwerp waar past.”
Hoe zie je de rol van jouw organisatie wat betreft individuele begeleiding en voorlichting geven aan jongeren?
Theek 5: “Wat betreft individuele begeleiding worden jongeren op de website van Theek 5 geïnformeerd dat ze terecht kunnen bij het Informatiepunt. Er is een WhatsApp-account, een mailadres en er zijn spreekuren in de bibliotheek. Daarnaast zijn we dit schooljaar gestart met het inrichten van een informatiepunt voor jongeren in de schoolbibliotheek. Dit houdt op dit moment in dat we eerst de aanwezige medewerkers informeren over hoe zij jongeren kunnen verwijzen of verder helpen.
Wat betreft voorlichting: we bieden de workshops van Digisterker vanaf nu aan in de webshop van Theek 5, met een link naar de website waarop de workshops beschikbaar zijn. De docenten kunnen de workshops zelf verzorgen of – tegen betaling – door iemand van de bibliotheek als gastdocent. Dat laatste doen we omdat de ervaring leert dat docenten het fijn vinden om deze workshops door een gastdocent te laten uitvoeren.”
Surplus: “Jongeren komen al best veel met vragen bij ons. Wij helpen ze hiermee verder en als een vraag vaak gesteld wordt, kunnen we over dat onderwerp een voorlichting geven in het jongerencentrum of juist bij de bibliotheek. Ook zullen we de site met de vijf workshops doorgeven aan scholen.”
Hoe kunnen de workshops en individuele begeleiding elkaar versterken?
Surplus: “Met de workshops informeer je veel jongeren in één keer. En in de workshops verwijs je de leerlingen naar lokale plekken waar ze – als ze willen – begeleiding kunnen krijgen. Door de workshops nam de individuele begeleiding bij het jongerenwerk toe. Ook het Informatiepunt Digitale Overheid wordt besproken als plek waar jongeren naartoe kunnen.”
Theek 5: “Het lijkt mij ook belangrijk om ouders te informeren over de begeleiding van hun kinderen bij digitale regelzaken. Bijvoorbeeld door hen te informeren tijdens open dagen op het mbo of tijdens informatieavonden en studiekeuze-avonden in het voortgezet onderwijs. Een ander mooi voorbeeld is het verspreiden van een flyer aan jongeren, zoals de flyer van gemeente Oosterhout die iedere 18-jarige krijgt. Daarin staan alle contactgegevens van plekken waar jongeren hun vragen kunnen stellen. Deze flyer is op initiatief van jongeren zelf gemaakt door de gemeente. Jongeren gaven aan iets op papier te willen.”
Hoe verliep de samenwerking gedurende het project?
Theek 5: “Het was een eyeopener dat scholen zo blij waren met onze komst en de behandeling van deze onderwerpen van digitale regelzaken. Van tevoren had ik gedacht dat dit al onderdeel is van hun eigen lessen. Dat was niet zo. Er blijkt bij scholen behoefte te zijn aan ondersteuning op dit onderwerp vanuit partners. Het was fijn om hierbij samen te werken met Surplus. Zowel Surplus-jongerenwerk als de bibliotheek – via het Informatiepunt Digitale Overheid (IDO) – spelen een rol in de informatievoorziening naar jongeren. Beide organisaties begrijpen hoe weinig jongeren snappen van de digitale overheid. Daarom wilden we graag samen de schouders onder dit project zetten.”
Surplus: “De samenwerking met de bibliotheek verliep goed, we konden goed sparren met elkaar. We ondernemen nu ook meer activiteiten in de bibliotheek, zoals laatst een lasergame-activiteit. Het is goed om ons met andere partijen in te zetten voor de digitale regelzaken van jongeren. Dankzij de samenwerking met de school wisten we de doelgroep goed te bereiken.”
Wat is het effect van de ondernomen activiteiten?
Theek 5: “De leerlingen die deel hebben genomen aan de workshops, weten waar ze naartoe kunnen als ze er niet uitkomen met digitale regelzaken. In het gunstige geval weten zij, of hun docenten, Surplus–jongerenwerk of de bibliotheek te vinden als bron van informatie. Ideaal zou zijn als de workshops als structureel onderdeel opgenomen worden in het lesprogramma.”
Zie je mogelijkheden om het thema jongeren en digitale regelzaken vanuit jouw organisatie te koppelen aan gemeentelijk beleid?
Theek 5: “Met de gemeenten Geertruidenberg en Drimmelen willen we gaan praten om ze te informeren over deze pilot en te bespreken of het aansluit bij dingen die zij al doen. Bij de gemeente Oosterhout is er zeker aandacht voor deze zaken. Ze hebben samen met jongeren en de bibliotheek de Checklist 18 jaar ontwikkeld. Ik denk dat dat een lichtend voorbeeld is voor alle gemeenten.”
